بوی گل یاس
اطلاع رسانی مکتب اهل بیت علیه السلامبوی گل یاس
اطلاع رسانی مکتب اهل بیت علیه السلامپندهای امام صادق علیه السلام
گمشده انسان؛انسان گمشده؟
پندهای امام صادق علیه السلام
تقرّب به خدا، گرایش فطرى انسان
یکى از گرایش‌هاى فطرى انسان، بلکه بالاترین و عمیق ترین گرایش فطرى او، رسیدن به کمالات معنوى و اوج گرفتن روحش در فضاى ملکوت است. انسان فطرتاً گمشده‌اى دارد که در پى آن است، گویى مى‌خواهد مانند پرنده‌اى در فضاى ملکوت اوج بگیرد و بالا رود. انسان مى‌خواهد به کمالات بیش ترى دست پیدا کند، به مقامات عالى ترى برسد، مى‌خواهد معرفتش بیش تر شود و گمشده اش را بیابد. گمشده انسان قرب به خدا است. به همین دلیل، همیشه در طول تاریخ، اقوام گوناگون به دنبال راه‌هایى براى رسیدن به کمالات معنوى بوده‌اند و نام آن را هم عرفان گذاشته اند. این گرایش عرفانى در عمق فطرت همه انسان‌ها وجود دارد، اما بالاترین مرتبه آن نزد انبیا و اولیاى خدا(علیهم السلام) ، به خصوص وجود مقدّس پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و پس از ایشان، ائمه اطهار(علیهم السلام) است. هرکس از آنها بهتر پیروى نماید و به دستوراتشان بیش تر عمل کند، در یافتن این گمشده موفق تر است. اما راه‌ها و مسلک‌هاى دیگر، هر کدام کمابیش انحرافات و اشتباهاتى دارند که گاهى به خطرهاى بزرگى هم منجر مى‌شود.
به هر حال، در نهاد ما گرایشى عمیق به خدا، شناخت و قرب او وجود دارد که هرگاه شفاف شود و درست به آن توجه پیدا کنیم، متوجه مى‌شویم که به دنبال چه هستیم. اما هرگاه در پرده‌هاى ابهام، لایه‌هاى هوا و هوس و ابرهاى گرایش به ماده مخفى باشد، به اشتباه تصور مى‌کنیم به دنبال خواسته‌هاى مادى و دنیوى مى‌گردیم. این نیاز، فطرى است و اصولا هدف از خلقت انسان همین کمال نهایى و قرب خداوند است. نزول وحى، کتب آسمانى و شرایع الهى نیز براى زمینه سازى این سیر و حرکت انسانى بوده و همه انبیا(علیهم السلام) آمده‌اند تا راه را براى این تکامل معنوى انسان هموار سازند.
اسلام نیز براى رسیدن به همین هدف، مردم را دعوت مى‌کند. پیامبر و ائمه اطهار(علیهم السلام) به برخى از دوستان و یاران خود، که لیاقت و استعداد بیش ترى داشتند، این مطلب را صریحاً متذکّر مى‌شدند.
* * * * *
پیروى از اهل بیت(علیهم السلام) ، راه رسیدن به عرفان حقیقى
هرچه شیئى نفیس تر و باارزش تر باشد، دشمن بیش ترى دارد. هر قدر کالایى گران بهاتر باشد، نوع تقلّبى و غیر واقعى آن بیش تر ساخته مى‌شود؛ مثلا، الماس چون سنگى قیمتى است، زیاد سعى مى‌کنند تا سنگ‌هاى دیگرى را مانند آن درست کنند و به جاى الماس بفروشند. این مسأله به دلیل کمیاب بودن کالاى اصلى از یک سو و ارزش مند بودن آن از سوى دیگر است. عرفان و سیر و سلوک واقعى راهى است دشوار و صعب الوصول که پیمودن آن نیاز به اخلاص کامل، استقامت و پشتکار دارد. گذشته از این، هرکس به قدر همت و ظرفیت خویش مى‌تواند مراحلى از آن را بپیماید. ممکن است در میان میلیون‌ها انسان، تنها چند نفر انگشت شمار بتوانند به مراتب عالیه آن دست پیدا کنند. به دلیل محبوبیت این کالا و پرمشترى بودنش، زیادند افرادى که نوع بدلى و تقلّبى آن را عرضه مى‌کنند. متأسفانه امروز بازار عرفان‌هاى تقلّبى در دنیا رواج زیادى دارد، و این خلاف انتظار نیست. اکنون در این میان، چه باید بکنیم تا این نیاز فطریمان را اشباع کنیم و در رسیدن به کمال نهایى خود کامیاب باشیم؟
به نظر ما تنها راه براى رسیدن به این مهم شناخت هرچه بهتر و بیش تر اهل بیت(علیهم السلام) و مکتب و روش آنان و محک زدن سایر چیزها با آن است. هر معرفتى که عرضه مى‌شود و هر دستورالعملى که ارایه مى‌گردد، باید با معارف و دستورات آنان بسنجیم؛ اگر متناسب با آنها بود حقیقى است، وگرنه بدلى و از نوع غیر واقعى است. با این محک، مى‌توانیم بفهمیم در میان روش‌هایى که براى سیر و سلوک و تکامل انسان عرضه مى‌شود، کدام یک سالم تر و مفیدتر است.
یکى از روایاتى که در این زمینه وجود دارد، وصیت امام صادق(علیه السلام) به یکى از اصحاب خاصّشان به نام عبداللّه بن جندب است که مقامات والایى در معنویات و معارف داشته است.(1)
در این وصیت، حضرت ابتدا هشدار مى‌دهند و متذکر مى‌شوند، کسانى که در مسیر صحیحى قرار مى‌گیرند و مى‌خواهند راه درست خداشناسى را طى کنند، باید توجّه داشته باشند که خطرات بسیارى در پیش رویشان وجود دارد. طرح این نکته از سوى امام صادق(علیه السلام) در ابتداى این روایت براى توجه دادن به این نکته است که گرچه بحمداللّه، خداوند ایمان به خود را در دل ما قرار داده و ما در میان تمام ادیان آسمانى، کامل ترین آنها، یعنى اسلام را پذیرفته ایم؛ هم چنین در میان مذاهب منسوب به اسلام نیز مذهب اهل بیت(علیهم السلام) را انتخاب کرده ایم و ظاهراً راه خود را یافته ایم و هیچ مشکلى نداریم، اما از یک نکته نباید غفلت کنیم و آن هم بزرگ ترین خطر تهدید کننده سالک این راه است که در شماره بعدی این سلسله مطالب بدان اشارت خواهد شد.
* * * * *
پی نوشت:
1. بحار الانوار، ج 78، کتاب الروضة، باب 24، روایت 1، ص 279 ـ 286.
* * * * *
منبع:
مصباح یزدی، محمدتقی، پندهاى امام صادق(علیه السلام) به ره‌جویان صادق، با اندکی تصرف.
سلام و التماس دعا!
پس چون فراغت یافتى، به دعا بکوش؛
و با اشتیاق، به سوى پروردگارت روى آور.