بوی گل یاس

اطلاع رسانی مکتب اهل بیت علیه السلام

بوی گل یاس

اطلاع رسانی مکتب اهل بیت علیه السلام

زندگی پس از مرگ

^{نیستی، نابودی و فنا!؟}

^{زندگی پس از مرگ}

^{پیامبران، پس از دعوت به خداشناسى، مهم ترین اصلى که مردم را به آن متذکر مى ساختند؛ یادِ سراىِ «پس از مرگ» بوده است.}

^{مژده و بیم، بهترین روش براى اجراى این امر مهم به کار مى رفته است؛ از این روى، پیامبران الهى براى تزکیه و سازندگى انسانها، نیکان را نوید به «پاداش» مى دادند و بدان را از «کیفر» مى ترساندند.}

^{در این سلسله نوشتارها به منظور مؤثرتر بودن مژده ها و بیمهاى «حیات برزخى» نسبت به دیگر مباحث «جهان پس از مرگ» و به دلیل اینکه دوران آن به زودى فرا مى رسد، نخستین منزلگاه، گذرگاه آخرت و محل تصفیه گناهان است، بحث از آن را برگزیده و معنی و چگونگی برزخ و تجسم عمل را مورد بررسی قرار می دهد.}

^{* * * * *}

^{اندیشه مرگ}

^{یاد مرگ و سراى پس از آن، بهترین موعظه، سازنده ترین اندرز و نیکوترین پند براى هر انسان است و غفلت از آن موجب مى شود که انسان به بیراهه رود و از حرکت در مسیر کمال بازماند.}

^{در اخبار و روایات وارد شده از معصومان علیهم السلام به یاد سراى دیگر و پرهیز از غفلت بسیار توجه شده است؛ از جمله:}

^{از پیامبر صلی الله علیه و آله سؤال شد: هوشیارترین مؤمنان کیانند؟}

^{حضرت فرمود: «هوشیارترین مؤمنان کسانى هستند که بیشتر به یاد مرگ باشند و خود را براى آن آماده کنند».(1)}

^{سؤال شد: پرهیزکارترین مردم کیست؟}

^{حضرت فرمودند: «پرهیزکارترین مردم کسى است که قبر و عذابهاى آن را از یاد نبرد؛ زینتهاى دنیا او را نفریبد؛ سراى جاودان را بر این دنیاى گذران برگزیند؛ فردا را از عمر خویش نشمرد و خود را آماده مرگ کند».(2)}

^{امام صادق علیه السلام فرمود: «یاد مرگ، خواهشها و هوسهاى نفسانى را مى میراند؛ ریشه هاى غفلت را قطع مى کند؛ دل را به نویدهاى الهى نیرو مى دهد؛ خوى بندگى را در نهاد انسان مى آفریند؛ نقش و نگارهاى دلباختگى به دنیا را به هم مى زند؛ شعله هاى حرص و طمع را فرو مى نشاند و دنیا را پست و کوچک مى گرداند».(3)}

^{بنابراین «اندیشه مرگ» انسان را از گناه باز مى دارد؛ او را به سوى کارهاى نیک فرا مى خواند؛ ایمان را در دل مى آفریند و به زندگى و حیات انسان معنا و جهت مى دهد.}

^{* * * * *}

^{مرگ چیست؟}

^{آیا «مرگ» نیستى، نابودى، فنا و انهدام است؛ یا تحول، تطور و انتقال از جایى به جایى و از جهانى به جهانى دیگر؟}

^{این پرسش، همواره براى بشر مطرح بوده، هست و خواهد بود و هر کس از دیر زمان مایل بوده است پاسخ آن را بیابد و یا به پاسخى که دیگران داده اند، ایمان و اعتقاد پیدا کند.}

^{ما، چون مسلمانیم و به قرآن ایمان داریم؛ پاسخ آن را از کلام خداوند تعالى مى گیریم:}

^{الف - قرآن، در این باره (ماهیت مرگ) کلمه «توفّى» را به کار مى برد.}

^{انسان، در هنگام مرگ با تمام شخصیت و واقعیتش تحویل فرشتگان الهى مى گردد و آنها نیزبه طور کامل و تمام او را دریافت مى دارند؛ لذا از مرگ تعبیر به «وفات» یا «توفّى» مى شود؛ بنابراین، مرگ از دیدگاه قرآن، نیستى، نابودى و فنا نیست؛ بلکه انتقال از جهانى به جهانى و از خانه اى به خانه اى دیگر است.}

^{به آیاتى در این باره، توجه فرمایید:}

^{(حتّى اِذا جاءَ اَحَدَکُم الْمَوتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا)(4)}

^{آنگاه که مرگ یکى از شما فرا رسد، فرستادگان ما، او را (به تمام و کمال) دریافت مى کنند.}

^{ب - واژه «توفّى» گاهى به معناى «خواب» نیز در قرآن به کار رفته است:}

^{(وَهُوَالَّذی یَتَوفّاکُم بِاللَّیلِ وَ یَعْلَمُ ماجَرَحْتُم بِالنَّهارِ ثُمَّ یَبْعَثُکُم فیه لِیُقْضى اَجَلٌ مُسَمّىً ثُمَّ اِلَیْه مَرْجِعُکُم ثُمَّ یُنَبِّئُکُم بِما کُنْتُم تَعْمَلُونَ)(5)}

^{اوست خدایى که چون شب هنگام به خواب مى روید، شما را (موقت) مى میراند و پس از آن شما را بیدار مى کند تا آنگاه مرگتان - که نزد او معین است - فرا رسد، به سوى او باز مى گردید تا شما را از نتیجه کردارتان آگاه نماید.}

^{این آیه، شباهت خواب با مرگ -و همچنین شباهت بیدارى دنیا و آخرت- را بیان مى کند؛ همانگونه که هنگام مرگ، روح انسان، عالم ماده را در مى نوردد و به عالمى دیگر سیر مى کند، در هنگام خواب نیز روح انسان وارد جهانى دیگر مى شود.}

^{به عبارت دیگر، تفاوت خواب و مرگ در این است که هنگام خواب، روح به طور موقت دریافت مى گردد و پس از پایان خواب، باز گردانده مى شود؛ ولى روح در هنگام مرگ، به طور دائم دریافت مى گردد و دیگر به دنیا بازگشت نمى کند.}

^{به جهت شباهت زیادى که از جهت «توفّى»(دریافت روح) بین خواب و مرگ وجود دارد، گاهى از خواب به «مرگ کوچک» و از مرگ به «خواب بزرگ» تعبیر مى شود.}

^{ج - در روایات نیز به رابطه نزدیک میان خواب و مرگ، چنین اشاره شده است:}

^{حضرت امام سجاد علیه السلام فرمود: «بسیار شگفت آور است که کسى مرگ را انکار کندو حال آنکه در هر شبانه روز، مرگ (خود را به هنگام خواب) مى بیند».(6)}

^{از حضرت امام باقر علیه السلام سؤال شد: مرگ چیست؟}

^{فرمود: «مرگ، همان خوابى است که هر شب به سراغتان مى آید؛ با این تفاوت که مدتش طولانى است».(7)}

^{* * * * *}

^{پی نوشت:}

^{1. «المحجةالبیضاء»، الفیض الکاشانى، ج 8، ص 242؛ مؤسسة النشر الاسلامى.}

^{2. «مکارم الاخلاق»، الشیخ الطبرسى، باب 12، ص 463؛ مؤسسة الاعلمى للمطبوعات.}

^{3. «المحجة البیضاء»، ج 8، ص 242.}

^{4. انعام (6) آیه 61.}

^{5. انعام (6) آیه 60.}